Dušanovac 70-ih godina 20. veka
Koliko dobro poznajemo kraj u kome smo odrasli i živeli? Da li znamo po kome su ulice i naselja kojima gotovo svakodnevno prolazimo dobile ime, i kakve se sve zanimljive priče iz istorije kriju iza svake ulice ili uličice te iza naselja, odnosno njegovih „zidina”?
Jedna od žila kucavica opštine Voždovac je čuveni Dušanovac, naselje koje je čak opisano u jednom književnom delu, koje je vremenom postiglo veliku popularnost, i to kroz uzbudljivu priču o bokseru Ljubi Sretenoviću (zvanom „Ljuba Vrapče” ili „Šampion”), koja čini srž romanu „Kada su cvetale tikve” Dragoslava Mihajlovića.
Dragoslav Mihajlović, autor romana
Osim životne ispovesti samog lika i kritike političkog sistema, pisac je uspešno dočarao i život na Dušanovcu, tada predgrađu Beograda, poznatom po „mangupima” koji su imali sopstvena pravila, svoj mali svet čiji se svakodnevni život razlikovao od života u drugim delovima Beograda.
Malo je poznato da Dušanovac zapravo svoje ime duguje Dušanu M. Spasiću. Bio je rođeni Beograđanin, koji je poticao iz ugledne vračarske porodice. Ovaj trag o njemu ostavio je u jednom svom prisećanju njegov vršnjak i školski drug, Bogdan Popović, jedan od najistaknutijih književnih krtičara, koji je o svom drugo ovo zapisao:
„Naš drug Dušan Spasić, iz poznate porodice Spasića sa Vračara, došao je u školu obučen kao savršen pomodar – crn žaket, šarena svilena kravata, prugaste pantalone, na rukama svetle rukavice – i , prozvan, tako je izašao da govori lekciju pred Zečevićem (Miloš Zečević, profesor opšte istorije). Kada kažem da „govori lekciju“, ja sam se samo služio uobičajnim izrazom, jer Spasić, za sve vreme dok je stajao pred profesorom, nije otvorio usta, no se na pitanja, smešio, gledao u profesora, gledao u nas, i opet se smešio. Smisao njegovog držanja bio je jasan, i Zečević zbunjen, uzrujan, ali savlađujući se, samo je đaka oterao na mesto.”
On je bio i prvi stanovnik ovog naselja. Bio je političar (ministar narodne privrede) i imućan čovek koji je na prostoru današnjeg Dušanovca imao plac na kom je sazidao letnjikovac sa namerom da tu provodi slobodno vreme i odmore. Njegovo imanje se spuštalo se tada od današnjeg početka Južnog bulevara, pa sve do Topovskih šupa i uz Mokroluški potok (danas Autoput Beograd-Niš). Ubrzo su oko njegove vikendice nikle i druge kuće koje su seljaci prodavali došljacima po veoma povoljnim cenama. Za samo nekoliko godina stvorilo se jezgro naselja, i već sredinom 1911. na Dušanovcu je bilo preko 60 porodica. Dušan Spasić se od samog početka izuzetno zalagao za uređenje i organizovanje naselja, pa je ubrzo i bio porglašen za prvog predsednika Društva za unapređivanje i ulepšavanje naselja. Zanimljivo je da su žitelji svoj kraj počeli da nazivaju upravo po njemu – Dušanovac.
Sudbina samog Dušana Spasića je bila tragična. Kao rezervni major srpske vojske, prelazi Albaniju, ali umire 1916. ili 1917. godine u Francuskoj. Tridesetih godina njegovo telo preneto je u domovinu, a uspomenu na njega čuvaće i njegova deca Milovan i Vera, koja su u spomen na oca pomagali rad Opšte vojne bolnice.
Zanimljivo je da su Dušanovac u početku uglavnom naseljavali zanatlije i trgovci. Bila je razvijena poljoprivreda jer su se na njegovoj teritoriji nalazili i vinogradi i voćnjaci, kukuruzišta i brojne obradive parcele. Na Dušanovcu se nalazio i čuveni Kovačević mlekarnik, ali i ciglana koja je bila u vlasništvu gazda Tešića. Ona je nakon izvesnog vremena prestala da radi, a pretvorena je u javno kupatilo u žargonu prozvano Tešića kupatilo. Peći koje su se koristile za pečenje cigli tada su poslužile za zagrevanje vode.
Pred Prvi svetski rat Dušanovac je bilo predgrađe Beograda, da bi u prvim godinama nakon rata postalo njegov deo, a do sledećeg rata je potpuno urbanizovano. Naseljavali su ga uglavnom radnici, koji su tu gradili kuće sa dvorištem. Izgradnjom auto-puta Beograd-Niš naselje je podeljeno na dva dela, pa je kraj dodatno urbanizovan nastankom brojnih auto-servisa, restorana, auto-salona i drugih sličnih objekata koji su nikli uz sam auto-put.
Pogled na moderni Dušanovac
Danas, Dušanovac predstavlja jedan od centralnih delova opštine Voždovac, urban i uvek užurban sa velikim protokom saobraćaja, i dalje zadržavši taj kult nekadašnjeg Dušanovca, s tim što umesto nekadašnjih zanatskih radnji (kojih doduše i danas ima), sada više ima modernih prodavnica i butika, pijaca, banaka ali i jedan od najbolje čuvanih sudova kao što je Specijalni sud koji se nalazi u Ustaničkoj ulici (nekada ulici Vojvode Gligora) po kojoj je Dušanovac najviše poznat.
Nažalost, danas ne postoji nikakvo obeležje koje bi ukazivalo na podatak po kome je Dušanovac dobio ime i zahvaljujući kome je izrastao u pravo beogradsko naselje, a jasno je da je to Dušan M. Spasić zalaganjem za razvoj Dušanovca i Voždovca to svakako zaslužio.
Izvor: Benke.co.uk / Beograd History / 011info
Foto: Beograd History, Wikipedia
Comments