Neolitsko naselje Usek - spomenik kulture Voždovca i najdugovečnije vinčansko naselje Beograda

Na opštini Voždovac, na Banjici nalazi se arheološko nalazište Usek koje se smatra za najdugovečnije vinčansko naselje u Beogradu.

Ostaci neolitskog objekta iz 1979.

Prema rečima stručnjaka iz Muzeja grada Beograda lokalitet Usek na Banjica široj naučnoj javnosti poznat je još od pedesetih godina 20. veka. Njegovo istraživanje obavljali su stručnjaci Muzeja grada Beograda u tri navrata 1955–1957, 1978. i 1998. godine. Značaj vinčanskog lokaliteta na Banjici za kulturnu baštinu Republike Srbije je nesaglediv, navode u Muzeju grada.

Prosopomorfni poklopac pronađen na lokalitetu Usek na Banjici

Rešenjem Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda br. 124/1 od 7.2.1964. arheološko nalazište Usek na Banjici proglašeno je spomenikom kulture ne samo opštine Voždovac, već i grada Beograda.

Arheološki lokalitet Usek obuhvata teren severozapadno od avalskog druma, na samom brežuljku, i prostire se do potoka koji se uliva u Banjički potok. Na ovom terenu nalazi se neolitsko naselje sa veoma bogatim kulturnim slojem u pet horizonata i kao takvo jedno je od najznačajnijih u našem delu Podunavlja. Naselje, u početku privremeno, pod povoljnim uslovima razvilo se u stalno. Dugo je trajalo i nekoliko puta obnavljano posle požara. Počev od najstarijeg horizonta sa zemunicama, pa kroz ostale, opaža se stalni razvoj i napredak u tehnici gradnje. Jedna od otkrivenih kuća ima dimenzije čak 20x11 m, što za građevinsku delatnost neolitskog čoveka podrazumeva visoku stručnost i tehniku. Neolitsko naselje na Banjici pripada vinčanskoj kulturi i svojom očuvanom i izrazito bogatom arhitekturom predstavlja značajno otkriće za proučavanje neolitskog doba.

Nažalost, 2022. godine, tokom nelegalne izgradnje novog naselja, uništen je značajan sloj ovog neprocenjivog lokaliteta. Tokom otkopavanja zemljište u cilju izgradnje novog (nelegalnog) naselja, bili su vidljivi ostaci vinčanskih kuća, peći i ognjišta. Pronađeni predmeti iz odbačene zemlje i iz samog iskopa ukazuju da je uništen jako moćan kulturni sloj sa ostacima keramike, životinjskih kostiju, alatki od kosti, roga i kamena iz svih faza vinčanske kulture.

Ovaj lokalitet bi zbog njegovog značaja trebalo obeležiti na propisan način, sačuvati ga od dalje devastacije i svakako ga uključiti u kulturno-turističku ponudu, kako Voždovca, tako i Beograda.

Izvor: Beogradsko nasleđe / Politika Online